Jednym z głównych uprawnień agenta (przedstawiciela handlowego) jest uprawnienie do świadczenia wyrównawczego. Jest ono uregulowane w art. 7643-7645 Kodeksu cywilnego. Przepisy te obowiązują już od dekady (9 grudnia 2010 r. upłynęło równo dziesięć lat od wejścia w życie nowelizacji przepisów o umowie agencyjnej), mimo to sytuacje, w których po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent (przedstawiciel handlowy) otrzymuje od dającego zlecenie świadczenie wyrównawcze, należą do rzadkości.
Można wskazać na dwie podstawowe przyczyny takiego stanu rzeczy.
Pierwszą jest bardzo słaba świadomość prawna agentów w zakresie przysługujących im uprawnień. Niejednokrotnie zdarzają się sytuacje, kiedy to stały pośrednik – często z uwagi na nazwę zawartej przez siebie umowy („umowa o współpracę”, „umowa zlecenia”, „umowa o pośredniczenie” itp.) – nie zdaje sobie w ogóle sprawy z tego, że w świetle prawa ma status niezależnego agenta (przedstawiciela handlowego), objętego ochronnymi przepisami Kodeksu cywilnego o umowie agencyjnej. Tym samym nie wie, że po rozwiązaniu umowy, w czasie której stworzył dającemu zlecenie stałą klientelę, ma prawo żądać od niego zapłaty świadczenia wyrównawczego.
Druga przyczyna tkwi w trudnościach z wykazaniem (udowodnieniem) przesłanek roszczenia o świadczenie wyrównawcze oraz jego wysokości. Przesłanki roszczenia o świadczenie wyrównawcze zostały bowiem ujęte w art. 7643 § 1 Kodeksu cywilnego dość ogólnie:
Po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent może żądać od dającego zlecenie świadczenia wyrównawczego, jeżeli w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, a dający zlecenie czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami. Roszczenie to przysługuje agentowi, jeżeli, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez agenta prowizji od umów zawartych przez dającego zlecenie z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności.
Istotna z punktu widzenia dochodzenia świadczenia wyrównawczego jest w szczególności możliwość wykazania, że agent w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał dla dającego zlecenie nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu z dotychczasowymi klientami. Wykazanie tych okoliczności wymaga jednak posiadania przez agenta dowodów potwierdzających wyniki jego działalności w charakterze pośrednika.
Dlatego też, agencie (przedstawicielu handlowy) – zbieraj na bieżąco dowody swoich sukcesów!
Co można zrobić?
Przede wszystkim korzystać z uprawnień, które przyznaje agentowi Kodeks cywilny w zakresie rozliczenia prowizji.
Po pierwsze, należy wymagać, aby dający zlecenie po zakończeniu każdego okresu rozliczeniowego (który nie może być dłuższy niż kwartał) złożył pisemne oświadczenie zawierające dane o należnej za dany okres rozliczeniowy prowizji. Chodzi o wszystkie dane stanowiące podstawę do obliczenia prowizji (art. 7615 § 1 Kodeksu cywilnego), takie jak np. osoba klienta, przedmiot i wartość umowy, wysokość prowizji od danej umowy.
Po drugie, niezależnie od powyższego, istnieje możliwość żądania od dającego zlecenie przedstawienia wszystkich informacji potrzebnych do ustalenia, czy wysokość prowizji została obliczona prawidłowo, w szczególności można żądać wyciągów z ksiąg handlowych dającego zlecenie albo żądać, aby wgląd i wyciąg z tych ksiąg został zapewniony biegłemu rewidentowi wybranemu przez strony (art. 7615 § 2 Kodeksu cywilnego).
Pozyskane w ten sposób przez agenta informacje i dokumenty mogą okazać się bardzo pomocne w przypadku rozwiązania umowy agencyjnej i żądania zapłaty świadczenia wyrównawczego. Często bowiem pozwalają na wykazanie (ewentualnie razem z innymi dowodami), że agent rzeczywiście pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, czy też, że pozyskani przez niego klienci stali się stałymi klientami dającego zlecenie. Tego rodzaju informacje, w szczególności te o wysokości prowizji uzyskanej od umów z konkretnymi klientami, są również niezmiernie istotne przy obliczaniu wysokości należnego świadczenia wyrównawczego.
Czy to oznacza, że agent, który nie dbał o zbieranie takich informacji i dokumentów nie ma szans na uzyskanie świadczenia wyrównawczego?
Ma szanse – możliwość korzystania z powyższych uprawnień informacyjnych istnieje bowiem również po rozwiązaniu umowy agencyjnej. Tyle że, po pierwsze, może pojawić się wtedy problem ewentualnego przedawnienia roszczeń informacyjnych, po drugie, wydłuża to drogę do uzyskania świadczenia wyrównawczego.
Dlatego też lepiej zbierać takie informacje i dokumenty na bieżąco!